Franchising ile Turan kurulur mu: 'Made in Turan' efsanesi

May 25, 2024

Sosyal medyada birkaç gündür özellikle milliyetçi hesapların mutlulukla paylaştığı bir haber var.

İddia şu: Türk devletleri, bundan sonra ‘Made in Turan’ markası altında birleşecek…

İddialar kısa süre içerisinde, başta yalan haber paylaşmalarıyla ünlü, milliyetçi ‘haber’ hesapları tarafından birbirine çok benzer ifadelerle dolaşıma sokuldu.

Ayrıca, çok sayıda ‘milliyetçi’ sosyal medya kullanıcısı ve Türkiye’den bazı haber kuruluşları da kısa sürede akıma dahil oldu.

Peki, ‘Made in Turan’ aslında ne? Gelin, dolaşıma sokulan iddialar üzerinden birlikte inceleyelim…

‘Marka, Azerbaycan’ın girişimiyle ortaya çıkarıldı’ iddiası

Konuyla ilgili dolaşıma sokulan haberlerde, markanın ‘Azerbaycan’ın girişimiyle’ ortaya çıktığı ve 2-3 Mayıs’ta Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de düzenlenen Türk Devletleri Ekonomik Forumu’nda tanıtıldığı ifade edildi.

Evet, marka, Türk Devletleri Ekonomik Forumu’nda tanıtıldı. “Azerbaycan’ın girişimiyle” ifadeleri ise, markanın ‘Bakü yönetiminin resmi bir girişimi’ olduğu yönünde bir algı yaratmak için kullanılıyor. Ancak, Bakü yönetiminin bu markayla herhangi bir resmi ilişkisi yok.

Marka, Azerbaycan Franchise Derneği (AFA) tarafından ilan edildi. Bu derneğe tekrar değineceğiz, ancak önce Türk Devletleri Ekonomik Forumu’na da bir göz atalım.

Zira, bu forum ve forumda ilan edilen marka, sanki tamamen ‘Türk Devletleri Teşkilatı’na bağlı bir inisiyatifmiş gibi pazarlanıyor. Halbuki, Türk Devletleri Teşkilatı, bu forumun organizatörü değil, ‘ortakları’ arasında bulunuyor.1

Yeri gelmişken söyleyelim, ülkemizde, ‘Türk devletleri’ tanımı kullanılan her etkinliğin Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) bünyesinde gerçekleştirildiği yönünde bir algı yaratılıyor, buna da kapılmamak lazım.

Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) işin neresinde?

Afişten de gördüğümüz üzere, etkinliğin organizatörleri arasında, Azerbaycan merkezli iki kuruluş bulunuyor: Kiçik və Orta Biznes Subyektləri və Klublarının Assosiasiyası (KOBİA) - (Azerbaycan Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin Geliştirilmesi Ajansı) ve yukarıda bahsettiğimiz, ‘Made in Turan’ markasını piyasaya süren Azərbaycan Françayzinq Assosiasiyası…

Yani, bu etkinliğin ve ilan edilen markanın Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) ile doğrudan, organik bir ilişkisi de bulunmuyor…

Öyle ki, Türk Devletleri Ekonomik Forumu’na dair TDT’nin kendi sitesinde yayınlanan haberde de, ne ilan edilen bu markadan, ne de Türk devletlerinin ‘artık tek bir marka altında birleştiğinden’ tek kelime bahsedilmiyor.2

Azerbaycan Franchise Derneği (AFA) nedir?

Azerbaycan Franchising Derneği (AFA), kendini “Azerbaycan da franchising alanında gelişmeleri duyurmak, markaların gelişmesine katkı sağlamak için kurulan ilk kuruluş” ifadeleriyle tanıtıyor ve franchising ile ilgilenen yabancı franchise şirketlerine ve girişimcilere iş kurma konusunda yardım sağlıyor.3

Yani, klasik bir franchising şirketi olan AFA, ‘Made in Turan’ markasını Bakü’de kendi düzenlediği etkinlikte tanıtıyor. Yani bu, Türk devletlerini hedef alan ve TDT’nin bağlantılarını kullanmaya çalışan bir girişim. Ancak, medyaya servis edilen haberler tam tersi bir algı yaratıyor.

Made in Turan’ın ne olduğunu ise, aslında AFA Yönetim Kurulu Başkanı Jamid Movsumov defalarca ve açıkça açıklamış.

Jamid Movsumov

Movsumov’un da kendine ait bir internet sitesi var, ancak belli ki kurulumu yarım bırakılmış. Azerbaycan dilinde atılan başlıkları, site şablonlarında otomatik bir şekilde yer alan standart yazılar takip ediyor.4

Movsumov, ‘Made in Turan’ ile ilgili olarak Mayıs başından bu yana çeşitli basın kuruluşlarına açıklamalarda bulunmuş.

Örneğin, 1 Mayıs’ta Azerbaycan merkezli Trend’e konuşan Movsumov, “Hedefimiz, ilgili devletlerin gümrük teşkilatlarıyla işbirliği yaparak ‘Made in Turan’ markasına özel avantajlar sağlamak ve özel ihracat fırsatları yaratmak” ifadelerini kullanıyor.5

Джамид Мовсумов: «Предприниматели приобретают известный бренд во время франчайзинга»

Movsumov’un ‘Turan’ fikri ise yeni değil. 2023 yılındaki bir başka açıklamasında, ‘Turan forumu’ düzenlemek istediğini kaydetmiş.6

Bu yıl başında ise, Çinli ve Türk şirketleri Nahçivan’da bir araya getirmiş.7

Özetle Movsumov, çeşitli ekonomik fırsatları değerlendiren, klasik anlamda bir işadamı. ‘Made in Turan’ markası ise, TDT üzerinden yaygınlık kazandırmaya çalıştığı kendi girişimi.

TDT ülkelerinden bu markaya dahil olmak isteyen şirketlere, TDT ülkelerinden özel gümrük ayrıcalıkları sağlayıp büyük karlar elde etmek… Bu açıdan bakıldığında akıllıca bir girişim.

Ayrıca, markaya ‘made in…’ kalıbının yapıştırılması ve bu işin doğrudan bir franchising şirketi tarafından yapılması, asıl hedefin Turan’dan ziyade ‘Turan bölgesinde’ iş yapmaya hevesli Avrupalı şirketler olduğu yönünde işaretler barındırıyor.

Made in Turan’ın seçenekleri

Bu açıdan baktığımızda, ‘Made in Turan’ markası ya Avrupalı şirketlerin Rus karşıtı yaptırımları delme konusunda yeni gözdesi olacak, ya Rus karşıtı yaptırımlardan yararlanıp markaya bağlı şirketlerin Avrupa ile ticaretini artıracak…

Ya da, bölgeyle derin ticari bağları bulunan Çinli şirketlerin tek elden mihmandarlığını yapmayı hedefleyecek. Belki de hepsi birden…

Özellikle Türkiye ve Azerbaycan’da bu markanın başarılı olacağını söylemek mümkün. Özellikle Türk burjuvazisinin milliyetçi/muhafazakar kesiminde, ‘Turan’ ifadesini görünce heveslenmeyecek şirket yok denecek kadar az. Hele ki Türkiye’de milliyetçilik, para kazanmanın en karlı yollarından biri.

Ancak, Movsumov’un gümrük ayrıcalığı elde etmeye çalıştığı TDT ülkelerinden üçü, Kazakistan, Kırgızistan ve Özbekistan, aynı zamanda Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) üyesi… Dolayısıyla Movsumov’un işi hiç kolay değil. Hatta, bu koşullarda Made in Turan markasını Türk devletlerinin ‘tek ve en büyük markası’ haline getirmesi mümkün de değil. Bana kalırsa böyle bir amacı da yoktur zaten.

Görünüşe göre, Movsumov tarafından başlatılan bu girişim, Çin ve Rusya’yı ürkütmeden ve son yıllarda öne çıkarılan ‘Turan’ modasını takip ederek Türkçe konuşan ülkelerdeki anlaşmalı şirketlerin katılımıyla planlanan bir ticari hamleden fazlası olamayacak.

Tabii, konunun ne Türklükle, ne Turan’la herhangi bir ilgisi bulunmuyor, mesele ‘tamamen duygusal’…

Erkin Öncan

Discussion about this post